سلامت روان، یکی از موضوعاتی است که تحقق یا عدم تحقق آن می‌تواند در رشد و پرورش کودکان در بزرگسالی نقش داشته باشد. در این زمینه، روانشناسان معتقدند که خانواده نقش موثری در شکل گیری و حفظ سلامت روان در کودکان دارد. اگر والدین خود از مولفه های بهداشت روان برخوردار باشند می توانند آن را به فرزندان نیز انتقال دهند. به طور مثال ارتباط سالم و موثر با دیگران در اجتماع، داشتن شغل مناسب و از عهده وظایف شخصی و اجتماعی برآمدن، توانایی معنی دادن به زندگی و داشتن علاقه و عشق به فرزندان و همسر، می‌تواند بر شکل گیری بهداشت روانی کودک تاثیر بگذارد و در مقابل اگر والدین خود مشکلات روانی داشته باشند و در جهت درمان آن اقدامی نکنند، در به خطر افتادن سلامت روان فرزندانشان می‌توانند نقش داشته باشند. از این رو توجه به این موضوع و ارائه راهکارهایی موثر از یک سو و فرا رسیدن هفته کودک از سوی دیگر سبب شد پژوهشگر ایرنا فرصت را مغتنم شمرده و با “زهرا حیدری”، روانشناس به گفت و گو بنشیند که مشروح این گفت و گو را در ذیل می‌خوانید:
سلامت روان کودکان باید در اولویت قرار گیرد
حیدری پیرامون اهمیت سلامت روان در دوران کودکی اظهار داشت: علی‌رغم نرخ بالای مشکلات روانی در کودکان در سراسر جهان، بسیاری از آنها از کمک یا درمان مناسب و مورد نیاز برخوردار نیستند. اختلالات روانی به طور معمول در دوران کودکی و نوجوانی شروع می‌شود و اگر به موقع پیشگیری یا درمان نشود، به طور قابل ملاحظه‌ای رفاه و رشد کودک را تحت تاثیر قرار می‌دهد، به طوریکه این تاثیرات اغلب در طول عمر ادامه دارد.
وی افزود: علت اینکه چندان به سلامت روانی کودکان توجه نمی‌شود از یک سو به خاطر ماهیت مشکلات روانی است که نامریی است و از سوی دیگر به علت مساله شرم است. افراد معمولا اگر مشکل جسمانی داشته باشند، سرزنش نمی‌شوند، اما این امر در مورد مسایل و مشکلات روانی متفاوت است و بازخوردهای مختلف می‌تواند تاثیرات بدی بر افراد داشته باشد.
این روانشناس در ادامه گفت: آگاهی از سلامت روانی فرزند با توجه دقیق به رفتار و خلق و خوی او آغاز می‌شود و اگر والدین متوجه تغییراتی در فرزند خود شدند که بیش از دو هفته طول کشیده، حتما باید به متخصص سلامت روان مراجعه کنند. متخصصان سلامت روان می‌توانند ارزیابی های اولیه را انجام دهند و به خانواده ها در تصمیم گیری در مورد مراحل بعدی کمک کنند.
نقش والدین در سلامت روان کودکان
حیدری به نقش والدین در سلامت روان کودکان اشاره کرده و توضیح داد: کودکان به دنبال یادگیری از والدین هستند تا بدانند چگونه با موقعیت‌های استرس زا و تحریک‌کننده روبه‌رو شوند. بنابراین والدینی که خود هنوز نمی‌دانند چگونه با این موقعیت ها رفتار کنند، نمی‌توانند الگوی مناسبی برای فرزندان خود باشند.
وی افزود: بیماری روانی درمان نشده ممکن است زندگی خانوادگی را ناسازگار یا غیرقابل پیش بینی کند. به این معنا که این بیماری نه تنها می‌تواند روابط افراد را با یکدیگر، شریک زندگی و سایر اعضای خانواده تحت تاثیر قرار دهد، بلکه حتی می‌تواند بر روابط والدین با فرزندان و نحوه تعلیم و تربیت آنها نیز تاثیر بگذارد. برای مثال ممکن است تنبیهات فیزیکی و جسمانی شدیدتری نسبت به کودکان اعمال کنند. بنابراین هنگامیکه یکی از والدین یا هر دو والد مشکلاتی دارند، کودکان آنها بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری روانی قرار دارند که لازم است حتما اقدامات لازم و ابتدایی در این زمینه انجام و آگاهی های لازم حاصل شود.
حیدری تاکید کرد: رابطه کودکان با والدینشان حیاتی است، اما این تنها رابطه‌ای نیست که اهمیت دارد. یک کودک سالم از نظر روانی با سایر افراد مانند دوستان و همسایگان و سایر اعضای خانواده مانند مادربزرگ و پدربزرگ روابط متعددی خواهد داشت.
عواملی که سلامت روان کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهد
حیدری درباره عواملی که می‌تواند سلامت روان کودکان را تحت تاثیر قرار دهد، گفت: علاوه بر اینکه خود مشکل روانی والدین و نحوه برقراری روابط آنها با فرزندان، می‌تواند در سلامت و یا عدم سلامت روان آنها نقش داشته باشد، مواردی مانند نقل مکان به شهر جدید یا تجربه طلاق هم می‌تواند هرج و مرج و تغییرات بزرگی را ایجاد کند که بر سلامت روان کودکان تاثیر بگذارد. از این رو والدین حتما باید مراقب تغییراتی که در مراحل زندگی کودکان ایجاد می‌شود، باشند و به راحتی از کنار آنها نگذرند.
چگونه می‌توان به حفظ سلامت روان کودکان کمک کرد
حیدری به راهکارهایی در زمینه حفظ سلامت روان کودکان اشاره کرد و گفت: ایجاد عزت نفس در کودکان یکی از طرق حفظ سلامت روان آنها است. این مهم می‌تواند به روش‌های مختلفی مانند تکرار این جمله که «تو باهوش ترین کودک دنیا هستی» و خودگویی های سالم نظیر «من می‌توانم آن کار را انجام دهم» محقق شود. کمک به مستقل شدن کودک در انجام فعالیت هایش نیز یکی دیگر از اموری است که سبب می‌شود کودک از سلامت روان برخوردار شود. برای مثال انجام تکالیف به صورت انفرادی، درست کردن ساندویچ و یا مرتب کردن خانه می‌تواند به حس استقلال کودکان کمک کند و نشان دهد که آنها توانایی‌های بیشماری دارند.
این روانشناس افزود: والدین باید روش های سالم مقابله با استرس را به فرزندان خود بیاموزند که این به معنای گذراندن زمان بیشتر با فرزندان، بازی با آنها و صحبت درباره هر آنچیزی است که آنها را ناراحت می‌کند. همچنین می‌توان به فرزندان کمک کرد تا برای تسکین استرس، فعالیت‌هایی را انجام دهند برای مثال می‌توانند با دوستی صحبت کنند یا مشکل و ناراحتی خود را بر روی کاغذی بنویسند. رژیم غذایی سالم، خواب راحت و ورزش زیاد نه تنها برای سلامت جسمی کودک مفید است بلکه سبب می‌شود سلامت روان آنها حفظ و پایدار بماند و از سوی دیگر عادات خوبی هم در طولانی مدت در آنها شکل بگیرد. همچنین، خواندن کتاب برای فرزندان و در نهایت استفاده از مشاوره کودک توسط متخصصان می‌تواند در حل بسیاری از مشکلات روانی کودکان و نوجوانان موثر باشد.
