یکی از انواع اختلالات اضطرابی، اختلال هراس یا پانیک است که فرد را در شرایط بدی قرار می‌دهد. افرادی به حمله پانیک مبتلا هستند ممکن است چندین مرتبه در طول روز حملات پانیک را تجربه کنند. وقتی کسی دچار حمله عصبی پانیک می‌شود، در یک موقعیت طبیعی و بی‌خطر علائم ترس و وحشت را به شکلی شدیدتر از حالت نرمال از خود نشان می‌دهد. در ادامه راجع‌به یکی از مهم ترین اصطلاحات روانشناسی یعنی اختلال پانیک و درمان حملات پانیک بیشتر توضیح می‌دهیم.
حمله پانیک یا حمله عصبی چیست؟
همه ما وقتی در شرایط ترسناک و پرخطر قرار می‌گیریم، علائم نرمال و طبیعی ترس مثل استرس و اضطراب و ضربان قلب بالا را تجربه می‌کنیم. اما گاهی اوقات فرد در شرایطی که خطر واقعا وجود ندارد، دچار یک حمله ترس ناگهانی و البته شدید و به دنبال آن واکنش‌های جسمی شدیدتر می‌شود. در این مواقع می‌گویند که فرد دچار حمله پانیک شده است. گاهی علائم این اختلال به قدری شدید است که فرد احساس می‌کند کنترل خود را از دست داده و یا احساس می‌کند دچار حمله قلبی شده است.
بسیاری از ما در طول زندگی خود حداقل یک یا دو بار در شرایطی قرار می‌گیریم که دچار حمله عصبی پانیک می‌شویم، اما وقتی می‌گوییم فردی به اختلال عصبی پانیک مبتلا است که به صورت مداوم و در شرایط عادی نیز دچار حملات پانیک شود. به طور کلی این اختلال ادامه حیات و زندگی فرد را تهدید نمی‌کند و اثری بر آن ندارد اما در کیفیت زندگی بسیار موثر است و می‌تواند باعث کاهش آن شود.
علائم حمله عصبی پانیک
افرادی که به اختلال عصبی پانیک مبتلا هستند، گاهی حملات پانیک در خواب را نیز تجربه می‌کنند. در نتیجه این اختلال با وجود اینکه زندگی فرد را تهدید نمی‌کند اما در کیفیت زندگی شخصی او بسیار موثر است و آینده او را تحت تاثیر قرار می‌دهد. ممکن است نیاز باشد تا انواع مشاوره خانواده به اینگونه از افراد ارائه شود و بیماری شان تنها با یک روش درمانی، بهبود پیدا نکند.
معمولا علائم حمله پانیک به صورت کاملا ناگهانی و بدون هیچ نشانه و علامت هشداری شروع می‌شوند. همچنین زمان دقیق بروز علائم حمله عصبی پانیک مشخص نیست و ممکن است در هنگام خواب، رانندگی، گردش و یا حتی در جلسات کاری اتفاق بیافتد و فرد را در شرایط بدی قرار دهد. بسته به شدت این اختلال ممکن است حملات و علائم اختلال پانیک به صورت مداوم و یا گاه به گاه در فرد رخ بدهند، این علائم متغیر هستند و تنها در عرض چند دقیقه شدت آن‌ها به اوج خود می‌رسد. در صورتی که این بیماری منجر به بهم خوردن خانواده و ایجاد تنش در آن شود، باید از مشاوره خانواده برای بهبود اوضاع و شروع درمان کمک گرفت. در مراحل بعدی، مشاوره فردی و روانشناسی و روانکاوی، توصیه می‌شود.
برخی از مهم‌ترین علائم حملات پانیک عبارتند از:
- ترس از مرگ ناگهانی
- سختی نفس‌کشیدن و احساس فشار در قفسه سینه
- تب و لرز
- گرگرفتگی و بالارفتن دمای بدن
- افزایش ضربان قلب
- از دست‌دادن کنترل خود
- احساس خطر ناگهانی
- حالت تهوع و استفراغ
- کرامپ و درد شکمی
- سرگیجه و یا سردرد
- احساس طردشدن ناگهانی
- گزگزشدن یا سوزن سوزن‌شدن
- غش‌کردن
- احساس سبکی سر
مهم‌ترین عارضه جانبی بروز علائم حمله عصبی پانیک، این است که شما بعدا برای پیشگیری از بروز این علائم از قرارگرفتن در آن موقعیت خودداری می‌کنید و به شدت از آن دوری می‌کنید. این علائم به قدری سخت و شدید هستند که فرد معمولا پس از تمام‌شدن آن‌ها احساس خستگی شدید و مفرط دارد.
حمله پانیک چه زمانی اتفاق می افتد؟
گفتیم که حمله پانیک عصبی، نوعی از اختلالات اضطرابی است که ممکن است هر زمانی رخ بدهد. در این اختلال فرد بدون هیچ دلیلی و در شرایطی که بدن در آرامش کامل است، دچار حملات ترس عصبی می‌شود. همان‌طور که می‌دانید بروز علائم ترس مثل افزایش ضربان قلب در زمانی که عامل خارجی و واقعی وجود داشته باشد، کاملا طبیعی است و حتی نشان‌دهنده سلامت بدن است. اینکه بتوانید مدیریت ترس ها و حملات عصبی را پیدا کنید، با کمک روانشناس خانواده ممکن است.
برای مثال شما در موقعیت‌های استرس‌زایی نظیر رانندگی در جاده‌های پرخطر، قرارگیری در مناطق جنگی و یا روبروشدن با یک قاتل علائم ترس را باید از خود بروز دهید و این کاملا طبیعی است. اما اگر در خواب و یا هنگام رانندگی در کمال آرامش، به ناگاه دچار ترس شدید شده و علائم حمله عصبی پانیک را بروز دهید یعنی به این اختلال مبتلا هستید. حملات اختلال عصبی پانیک مکررا اتفاق می‌افتند و به شدت بر کیفیت زندگی فرد تاثیر می‌گذارند. برای مثال برخی افراد به حملات پانیک در خواب مبتلا می‌شوند که علاوه بر خود فرد اطرافیان او را نیز به دردسر می‌اندازد.
به این ترتیب هیچ زمان معین و مشخصی برای شروع علائم حمله پانیک وجود ندارد و این خود باعث افزایش اضطراب فرد مبتلا می‌شود. افراد مختلف ممکن است هر روز و یا ماهی دو الی سه بار دچار حمله عصبی پانیک شوند و به خاطر ترساندن اطرافیان خود و بروز رفتارهای غیرقابل کنترل بسیار خجالت‌زده شوند. به این ترتیب این اختلال به تدریج فرد را دچار اختلالات دیگری نظیر جمع‌هراسی می‌کند و باعث می‌شود فرد از زندگی نرمال و روتین خود دور شود.
حمله پانیک چقدر طول میکشد؟
زمان بروز علائم حمله عصبی پانیک در افراد مختلف با هم فرق می‌کند. اما به طور کلی این حملات در کمتر از ۱۰ دقیقه به اوج خود می‌رسند و پس از آن از شدت علائم حمله عصبی پانیک کاسته می‌شود. در شرایط بسیار نادر ممکن است حملات پانیک بیش از یک ساعت طول بکشند. در اغلب افراد یک حمله عصبی پانیک بین ۲۰ تا ۳۰ دقیقه طول میکشد و پس از آن به علت شدت علائم، فرد احساس می‌کند بسیار خسته و ناتوان است.
چه کسانی مستعد حمله عصبی هستند؟
پزشکان هنوز به درستی متوجه دلیل بروز حمله پانیک در افراد نشده‌اند، اما حدس و گمان‌ها حاکی از آن است که بروز این بیماری در افراد تا حدود زیادی با عوامل ژنتیکی و ارث ارتباط دارد. همچنین گاهی عوامل محیطی نظیر بروز اتفاقات ناگوار و ناگهانی و یا قرارگیری در شرایط استرس‌زا فرد را دچار حمله عصبی پانیک می‌کند. آمارها نشان می‌دهد زنان حدودا دو برابر بیشتر از مردان مستعد حمله عصبی هستند. اختلال هراس یا پانیک اگرچه که سلامتی فرد را به خطر نمی‌اندازد اما بر کیفیت زندگی او تاثیر زیادی دارد و حتی می‌تواند زمینه‌ساز بروز اختلالات دیگری مانند جمع‌هراسی در فرد شود.
راهکار جلوگیری از حمله عصبی
به طور کلی راهکار قطعی برای جلوگیری از بروز حمله عصبی پانیک وجود ندارد، اما اگر این اختلال در فردی تشخیص داده شود با رعایت برخی نکات می‌توان شدت علائم حملات اختلال هراس یا پانیک را کاهش داد. برای مثال افرادی که به اختلال هراس مبتلا هستند باید نکات زیر را رعایت کنند:
- قطع و یا محدودکردن مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار نظیر چای و قهوه
- عدم مصرف نوشیدنی‌های حاوی الکل
- عدم مصرف مواد مخدر
با رعایت این نکات و مراجعه به پزشک می‌توان تعداد حملات هراس را به میزان زیادی کاهش داد.
روش های درمان قطعی حمله پانیک
درمان حمله پانیک و مراجعه به پزشک، تعداد این حملات را در فرد کاهش داده و باعث افزایش کیفیت زندگی او می‌شود. پزشکان با توجه به شدت اختلال ممکن است از روان‌درمانی و یا دارودرمانی برای درمان حمله عصبی پانیک در افراد استفاده کند. پزشک با در نظرگرفتن شدت علائم بیماری و سابقه فرد ممکن است یکی از این روش‌های درمان و یا از هر دو روش برای درمان فرد کمک بگیرد. در کنار درمان‌های دارویی و روان‌درمانی رعایت برخی نکات و خودمراقبتی در کاهش علائم و حملات هراس موثر است.
جمع‌بندی
افرادی که به اختلال عصبی پانیک مبتلا هستند ممکن است به علت علائم این اختلال از حضور در جمع خودداری کنند و به این ترتیب از جمع‌های دوستانه خود دور شوند. علائم حملات پانیک بسیار متغیر است و در عرض چند دقیقه به اوج می‌رسد. فرد در زمان بروز این حملات هیچ کنترلی بر خود ندارد و ممکن است باعث ترساندن اطرافیان شود. امروز اما با پیشرفت تکنولوژی می‌توان برای درمان حملات پانیک اقدام کرد. در مرکر مشاوره بینش نوین، روانشناسان و مشاوران زیادی هستند که می‌توانند به شما برای درمان این بیماری و کاهش اثرات منفی آن کمک کنند. در این مطلب راجع‌به حملات پانیک و علائم آن‌ها توضیح دادیم. اگر در بین دوستان و اطرافیان خود فردی مبتلا به اختلال عصبی پانیک وجود دارد، خواندن این مطلب آگاهی شما درباره این اختلال را افزایش می‌دهد.
