اختلال شخصیتی وسواسی جبری چیست؟
اختلال شخصیتی وسواسی جبری که به OCD نیز معروف است، شامل الگویی است از افکار و ترس‌های غیرمنطقی که منجر به انجام رفتارهای تکراری می‌شود. این وسواس‌ها و اجبارها به صورت کاملاً مشخصی زندگی روزانه فرد را تحت تأثیر خود قرار می‌دهند و پریشانی ایجاد می‌کنند.
ممکن است فرد تلاش کند افکار وسواسی خود را دور بریزد یا به آن‌ها توجه نکند، اما این موضوع سبب می‌شود که سطح اضطراب و پریشانی بیشتر شود. در نهایت فرد برای کاهش استرس به سمت رفتارهای اجباری کشیده می‌شود. با وجود تلاش برای نادیده گرفتن یا دور ریختن افکار وسواسی، آن‌ها باز می‌گردند، و دوباره فرد به سمت رفتارهای تکراری می‌رود و این گونه چرخه OCD ادامه پیدا می‌کند.
اغلب شاهد این هستیم که افراد دارای اختلال شخصیتی وسواسی جبری، نسبت به خود و اختلال احساس شرمندگی و خجالت می‌کنند، و همین موضوع عامل بازدارنده برای مراجعه به متخصص خواهد بود.
نشانگان اختلال وسواسی جبری چیست
در این اختلال شاهد هم رفتار اجباری هستیم و هم افکار وسواسی. اما ممکن است فقط نشانهای وسواس را بینیم یا فقط نشانهای رفتارهای جبری. فرد ممکن است متوجه نشود که افکار و رفتارش غیرمنطقی و شدید است، هر چند که این رفتارها تأثیر محسوسی بر روی زندگی فرد دارند.
وسواس افکار نا خواستنی، تکراری و مقاوم هستند که سبب ایجاد اضطراب و پریشانی در فرد می‌شوند.
نکته مهم این است که فرد با استفاده از این رفتارهای جبری در تلاش است تا بتواند خود را از شر افکار وسواسی خلاص کند.
وسواس معمولاً زمینه‌های مختلفی دارد:
- ترس از کثیفی و بیماری
- همه چیز باید منظم و بر پایه اصول باشد
- افکار خشن و ترسناک در مورد آسیب زدن به خود یا دیگران
- افکار ناخواسته، مانند خشونت، افکار جنسی یا موضوعات مذهبی
نشانگان وسواسی
- ترس از بیمار شدن به دلیل لمس کردن اشیا
- شک و تردید دائمی برای قفل کردن در یا خاموش کردن گاز
- استرس شدی زمانی که اشیا بر روی نظم نیستند
- تصاویری از آسیب به خود و دیگران که نا خواستنی است و در ذهن وجود دارد
- اجتناب از موقعیت‌هایی که می‌تواند وسواسی را تحریک کنند مانند دست دادن با دیگران
- پریشانی به خاطر تصاویر ناخوشایند جنسی که در ذهن وجود دارد
نشانگان جبری
بخش جبری اختلال OCD شامل رفتارهای تکراری است که فرد کشش زیادی برای انجام دادن آن‌ها دارد.
این رفتارهای تکراری به دلیل کاهش اضطراب انجام می‌شود و انگار مانعی است برای وقوع یک رویداد بد.
اما انجام این رفتارها لذتی برای فرد ندارد و انجام آن‌ها فقط به صورت موقتی جلوی اضطراب را می‌گیرد.
رفتارهای جبری می‌توانید در زمینه‌های زیر انجام شود:
- شستن و نظافت
- چک کردن
- شمارش
- نظم دادن
- پیروی از یک روتین بسیار دقیق
- درخواست اطمینان از دیگران
نمونه‌های از رفتار جبری در اختلال شخصیتی وسواسی جبری:
- شستن دست‌ها آن قدر که به پوست دست آسیب بزند
- بارها و بارها چک کردن قفل در تا مطمئن شود که بسته است
- چک کردن جند باره گاز تا از خاموش بودن آن مطمئن شود
- شمارش در الگوهایی مشخص
- به آرامی تکرار کردن یک دعا، جمله یا کلمه
- قرار دادن وسایل خود با نظم دقیق
چه زمانی باید به متخصص سلامت روان مراجعه کنیم
ما باید بدانیم که بین یک کمال‌گرا –فردی که می‌خواهد همه چیز بی‌نقص و کامل باشد – با فردی که از اختلال شخصیتی وسواسی جبری رنج می‌برد، تفاوت وجود دارد. ما باید بدانیم که افکار وسواسی آزاردهنده و مشکل‌ساز هستند و باید کاری برای آن‌ها انجام داد.
اگر اختلال وسواسی جبری به صورت کاملاً محسوس زندگی شما را تحت تأثیر قرار داده، باید به متخصص سلامت روان مراجعه کنید. درباره کمالگرایی چیست؟ از شناخت تا درمان را در این صفحه بخوانید.
دلایل ایجاد اختلال شخصیتی وسواسی جبری چیست
مانند دیگر اختلالات شخصیتی، دلیل اصلی ایجاد این اختلال نیز دقیقاً مشخص نیست.
اما متخصصین مغز و اعصاب چند عامل را به عنوان موضوعات تأثیرگذار در ایجاد اختلال در نظر می‌گیرند:
- بیولوژی: ممکن است اختلال شخصیتی وسواسی جبری سبب ایجاد تغییرات در ساختار مغز شود
- ژنتیک: ممکن است این اختلال به دلیل وجود ژن‌های خاص ایجاد شود که هنوز کشف نشده
- محیط: برخی عوامل محیطی مانند عفونت ممکن است سبب ایجاد اختلال شود.
عوامل ایجاد ریسک اختلال شخصیتی وسواسی جبری چیست
عواملی می‌تواند سبب ایجاد و رشد OCD شود:
- تاریخچه خانوادگی: اگر یکی از والدین یا اعضا خانواده دارای این اختلال باشند
- موقعیت‌های پر استرس زندگی: تجربه رویدادهای تروماتیک و پراسترس
- اختلالات دیگر روانی: اختلالات اضطرابی و افسردگی یا مصرف مواد مخدر
عوارض جانبی اختلال شخصیتی وسواسی جبری چیست
همان طور که قبلاً اشاره کردیم، این اختلال شخصیتی می‌تواند زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر خود قرار دهد.
- مشکلات مربوط به سلامت، مثلاً شستن بیش از حد دست می‌تواند به پوست دست آسیب بزند
- ناتوانی برای حضور در محل کار، دانشگاه و فعالیت‌های اجتماعی
- روابط پر مسئله
- کیفیت پایین زندگی
- افکار و رفتار خودکشی گرایانه
